Tempo zmian technologicznych spowodowało, że kilka lat temu Unia Europejska przyjęła Strategię Jednolitego Rynku Cyfrowego dla Europy. Jednym z elementów jej realizacji jest Dyrektywa DSM (Digital Single Market)[1]. Ma ona wyeliminować część ograniczeń dotyczących wspólnotowego rynku cyfrowego i uspójnić w krajach członkowskich niektóre aspekty prawa autorskiego i pokrewnych.
Choć termin na implementację Dyrektywy DSM upłynął 7 czerwca 2021 r., w Polsce prace nadal są na etapie przedsejmowym. Nie wiadomo, kiedy poznamy ostateczny kształt przepisów. Dotychczasowe projekty ustawy pokazują jednak, że jej wybrane elementy mogą mieć wpływ na branżę gamingową. Na temat proponowanych zmian wypowiedzieli się również przedstawiciele topowych studiów gamedev. Szczegóły poniżej.
Obowiązek rozpowszechnienia utworu w określonym terminie
Dyrektywa DSM wprowadzi wymóg eksploatacji utworu przez podmiot (przyjmijmy – studio gamingowe), który jest nabywcą autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcą, któremu udzielono licencji wyłącznej (obowiązek nie będzie dotyczył licencji niewyłącznej). Co to oznacza?
Zgodnie z aktualnym[2] projektem ustawy, jeżeli studio gamingowe nie rozpocznie rozpowszechniania utworu w uzgodnionym terminie lub od udzielenia licencji upłynie 10 lat (niezależnie od uzgodnionego terminu) – twórca będzie mógł odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć[3]. W obydwu przypadkach, jeżeli twórca udzielił licencji wyłącznej zamiast wypowiedzenia umowy, może udzielić jej innym podmiotom. Wtedy licencja wyłączna staje się licencją niewyłączną.
Głos w dyskusji (nie tylko) od sektora gamingowego
Pierwotnie okres dotyczący obowiązku eksploatacji wynosił dwa lata, jednak został wydłużony do 10 lat. To efekt konsultacji publicznych, w ramach których swoje uwagi zgłosili między innymi przedstawiciele CD Projekt, Fundacji Indie Games Polska czy Netflixa. To zmiana na plus, głównie dla branży gamingowej, w której proces twórczy jest złożony i może potrwać wiele lat.
W przypadku gier komputerowych, które tworzy wiele osób odpowiedzialnych za różne aspekty (m.in. animacje, muzyka, kod), problem stanowiłoby dostosowanie się do żądań każdego z twórców – nawet takich, których wkład z perspektywy efektu końcowego jest niewielki. Projekt krajowej ustawy wykorzystuje postanowienie z Dyrektywy DSM i zakłada wyłączenie, że w przypadku współtwórców, prawo odstąpienia lub wypowiedzenia umowy będzie ograniczone tylko do tych, których wkład pracy twórczej ma samodzielne znaczenie.
Choć status prawny gier wideo wciąż nie jest w naszym kraju dokładnie określony, w większości przypadków skorzystanie z tego wyłączenia będzie możliwe. Trudność może jednak sprawić ustalenie, czy wkład danego twórcy ma samodzielne znaczenie.
Jasne zasady informowania o przychodach z utworów w gamedev
Znaczenie dla gamingu będzie miał też wynikający z Dyrektywy DSM obowiązek transparentności. Twórcy uzyskają prawo do regularnego otrzymywania od podmiotu, na który przenieśli autorskie prawa majątkowe lub udzielili licencji (np. producenta gier), aktualnej informacji o:
- przychodach z korzystania ze swojego utworu,
- wynagrodzeniu należnym w związku z korzystaniem z utworu, odrębnie dla każdego ze sposobów korzystania.
Ta możliwość zostanie jednak w pewnym zakresie ograniczona, aby nie spowodować nadmiernych trudności dla stron. Informacja uzyskana przez twórcę będzie mogła być wykorzystana jedynie dla ustalenia wartości majątkowej przeniesionych lub stanowiących przedmiot licencji praw. Taka informacja będzie przekazywana – w zależności od rodzaju utworu – co najmniej raz do roku, ale nie częściej niż raz na kwartał. Dodatkowo, jeżeli realizacja obowiązku informacyjnego przez studio gamingowe miałoby wiązać się ze zbyt wysokimi kosztami albo obciążeniem administracyjnym w stosunku do przychodów z korzystania utworu twórcy, możliwe będzie ograniczenie się do form i zakresu informacji charakterystycznych dla branży gamingowej.
Jednak nie wszyscy twórcy skorzystają z tego uprawnienia. Obowiązek przejrzystości, zgodnie z aktualnym projektem ustawy, nie obejmie m.in. utworów pracowniczych oraz tych twórców, których wkład nie jest znaczący w stosunku do całej gry wideo[4].
Niestety trudność w ustaleniu rzeczywistego wkładu twórców, biorąc pod uwagę specyfikę procesu twórczego gry wideo, może uniemożliwić skuteczną realizację tego obowiązku. Dodatkowo w obecnym projekcie ustawy wskazano, że przekazywanie informacji twórcom powinno odbywać się automatycznie i nie być uzależnione od ich żądania.
Branża gamingowa o projektowanych zmianach
Między innymi te problemy i wątpliwości skłoniły przedstawicieli CD Projekt do przedstawienia swojego stanowiska w sprawie skorzystania z możliwości przewidzianych w Dyrektywie DSM i wyłączenia branży gamingowej z obowiązku informacyjnego. Na etapie konsultacji społecznych aktywni byli też przedstawicie innych branż, np.
CD Projekt w stanowisku[5] zaznaczył, że „projektowane przepisy mogą stanowić istotną przeszkodę dla funkcjonowania branży gier wideo w Polsce”. Jednocześnie wskazując, że wierzą, iż wprowadzenie zaproponowanych przez nich zmian uchroni branżę „od nieprzystających do jej realiów obciążeń administracyjnych, co przyczyni się do jej rozwoju i stanowić będzie zachętę do rozwijania produkcji gier na terenie Polski, a jednocześnie będzie zgodne z interesami twórców funkcjonujących w tej branży”.
Część z podnoszonych uwag została rozpatrzona pozytywnie, skutkując lepszym dopasowaniem projektu ustawy do specyfiki branży gier wideo. Wzięto pod uwagę m.in. wielość elementów twórczych, liczbę osób zaangażowanych w proces czy trudność w określeniu jasnych granic pomiędzy wkładami poszczególnych twórców w ostateczny kształt gry wideo. Z aprobatą projektodawców nie spotkał się natomiast wniosek, aby wyłączyć branże gamingową z opisywanego przez nas wcześniej obowiązku informacyjnego.
Trzeba jednak pamiętać, że część problemów pozostaje nadal aktualna i wciąż nie znamy ostatecznego brzmienia przepisów implementujących Dyrektywę DSM. Dlatego należy uważnie śledzić postępy prac i przygotować się na zbliżające się, istotne zmiany.
Chętnie odpowiemy na wszystkie pytania związane z prawem autorskim oraz innymi aspektami prawnymi dotyczącymi gier wideo – zachęcamy do kontaktu.
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE
[2] Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw z dnia 23 marca 2023 r., numer z wykazu: UC 103, Sejm IX kadencji
[3] Po wcześniejszym wyznaczeniu dodatkowego terminu na eksploatację utworu (minimum 6 miesięcy).
[4] Wyjątkiem będzie przekazanie takich informacji dla dochodzenia przed sądem podwyższenia wynagrodzenia ze względu na jego rażącą dysproporcję z korzyściami nabywcy praw lub licencjobiorcy.
[5] Stanowisko CD Projekt S.A. w sprawie implementacji dyrektywy (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym: https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//2/12360954/12887995/12887998/dokument587250.pdf (dostęp: 10.07.2023 r.)
Manager w Olesiński i Wspólnicy. Specjalizuje się w doradztwie prawnym związanym z ochroną danych osobowych, nowymi technologiami, marketingiem, działalnością e-commerce oraz ochroną konkurencji i konsumentów.
Associate w Olesiński i Wspólnicy. Specjalizuje się w doradztwie prawnym związanym z nowymi technologiami, własnością intelektualną oraz ochroną konkurencji i konsumentów.
