Spór sądowy w gamedev to zazwyczaj ostateczność. Strony częściej decydują się na postępowania arbitrażowe czy polubowne rozwiązywanie sporów. Wynika to głównie z długości postępowań sądowych, która w kontekście dynamicznych zmian na rynku nowych technologii i specyfiki branży gamedev, ma kluczowe znaczenie. Jednak kiedy dochodzi do naruszenia praw autorskich do gry, czasem niezbędne jest rozpoczęcie formalnych działań i dochodzenie roszczeń na drodze sądowej. Zderzenie procedur sądowych z wirtualną rzeczywistością bywa jednak wyzwaniem – konieczne jest przecież zaprezentowanie dowodów potwierdzających roszczenie, a więc należy zadbać o ich utrwalenie czy też zabezpieczenie. Strategia reagowania na naruszenia powinna odnosić się również do formalnych kwestii dotyczących ram postępowania sądowego.
Nowe możliwości dochodzenia ochrony praw własności intelektualnej dla gamedev
O usprawnienie działań w zakresie ochrony praw własności intelektualnej przed sądem postulowano od dawna. Jednak dopiero dzięki nowelizacji przepisów w 2020 roku powstały specjalistyczne wydziały do spraw IP. Działają w Sądach Okręgowych w Warszawie, Gdańsku, Lublinie, Poznaniu i Katowicach.
Może się wydawać, że to kolejna zmiana formalna lub ciekawostka dla prawników, która dla samego wydawcy czy twórcy gier wideo nie ma większego znaczenia.
Nic bardziej mylnego! Powstaniu specjalistycznych wydziałów towarzyszyła nowelizacja samej procedury postępowania, która obecnie oferuje nowe możliwości. Jednak zanim o nich napiszemy, zacznijmy od początku, czyli od określenia, czy określona sprawa w ogóle kwalifikuje się do sądu odpowiedzialnego za IP (gdyż nie jest to tak jednoznaczne).
Sprawa z zakresu prawa własności intelektualnej – jak ją zidentyfikować?
Zgodnie z przepisami sprawami własności intelektualnej są te dotyczące:
- ochrony praw autorskich i pokrewnych,
- ochrony praw własności przemysłowej (np. design, logotypy),
- ochrony innych praw na dobrach niematerialnych,
- zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji,
- ochrony dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczą ich wykorzystania w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług.
Sąd Okręgowy w Warszawie zajmuje się sprawami własności intelektualnej dotyczącymi m.in. programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym. Tego typu sprawy przedsiębiorców z całego kraju i tak automatycznie podlegają rozpoznaniu w Warszawie.
Łatwo zatem zidentyfikować właściwy sąd w przypadku naruszenia praw autorskich do gry wideo (np. niedozwolonego udostępniania, powielania mechaniki i layoutu gry). Co jednak w przypadku sporów powstających przy wykonywaniu umowy, np. roszczeń pieniężnych przy odstąpieniu od umowy? Takie spory raczej będą nadal rozpoznawane przez sądy gospodarcze (mimo że ich przedmiotem może być również ocena zaawansowania prac w projekcie czy też weryfikacja poprawności działania programu komputerowego – co może wymagać nadal wiedzy specjalistycznej). Wskazówką przy wyborze właściwego wydziału może być główna oś sporu (np. kwestia odstąpienia jako instytucji prawa cywilnego).
Jeśli charakter sporu wskazuje, że powinien on być rozpatrywany przez wydział do spraw IP, obowiązkowe jest zastępstwo stron przez profesjonalnych pełnomocników[1].
Nowe obowiązki i nowe uprawnienia
Dochodzenie roszczeń w każdym postępowaniu wiąże się z kwestią zebrania i zaprezentowania dowodów na poparcie twierdzeń i zgłaszanych roszczeń. Dla sporów dotyczących praw własności intelektualnej ich pozyskanie i zabezpieczenie może być utrudnione. Co prawda do tej pory w procedurze cywilnej funkcjonowała już instytucja zabezpieczenia dowodu (np. w sporach cywilnych czy gospodarczych), jednak w sprawach IP odświeżono podejście do zabezpieczenia środka dowodowego.
Wydaje się, że część nowych rozwiązań adresuje i wyważa wzajemne interesy uczestników sporu. Z jednej strony konieczne jest zapewnienie możliwości „pozyskania materiału dowodowego”, z drugiej należy zadbać o tajemnicę przedsiębiorstwa i zapobiegać potencjalnym naruszeniom w tym zakresie.
Środek dowodowy a naruszenie praw autorskich do gry wideo
Procedura zabezpieczania dowodów w sprawach o ochronę własności intelektualnej różni się od tej w sprawach gospodarczych. Najistotniejszą różnicą jest możliwość wniesienia zażalenia na otrzymane postanowienie w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia środka dowodowego w sprawach IP oraz żądania wniesienia kaucji przez wnioskującego.
Jak to rozumieć? W przypadku nieuzasadnionego, zbyt szerokiego, nieprecyzyjnego czy też z innych przyczyn nieprawidłowego postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia (w ocenie podmiotu zobowiązanego), możliwe jest złożenie zażalenia w sprawach IP. A więc możliwe jest aktywne przeciwdziałanie otrzymanemu zabezpieczeniu lub wpłynięcie na jego kształt. Stąd też z praktycznego punktu widzenia tak istotne jest każdorazowe weryfikowanie kwestii „sprawy z zakresu prawa własności intelektualnej”.
Jest to bardzo ważne, ponieważ przedmiotem zabezpieczenia środka dowodowego może być kod źródłowy czy dokumentacja projektowa[2]. Warto pamiętać, że takie postanowienie powinno określać zakres wglądu do zabezpieczonego środka dowodowego oraz szczegółowe zasady korzystania i zapoznawania się z nim. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć kopiowanie środka dowodowego lub jego utrwalanie w inny sposób. Zadbanie o prawidłowy opis zasad może mieć kluczowe znaczenie dla ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa.
Kolejną istotną różnicą z klasycznym zabezpieczeniem dowodów jest wprowadzenie terminu na wniesienie pozwu[3], jeśli zabezpieczenia środka dowodowego udzielono przed wszczęciem postępowania sądowego.
Wezwanie podmiotu naruszającego prawa autorskie do udzielenia informacji
Przepisy umożliwiają również wezwanie podmiotu, który dopuszcza się naruszeń, do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług – jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia przez wnioskującego. Co ważne, wystarczy wykazać w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie praw autorskich. Nie trzeba uprawdopodobniać roszczenia.
Dla równowagi strona udzielająca informacji może wnosić o naprawienie szkody, która ją spotkała w związku z zastosowaniem się do wezwania (tj. udzielenia informacji). Naprawienia szkody można domagać się, jeśli informacje zdobyte przez wnioskującego zostaną wykorzystane dla innych celów niż dochodzenie roszczenia. Co więcej na żądanie zobowiązanego lub pozwanego wnioskujący musi zwrócić koszty i wydatki poniesione w związku z udzieleniem informacji.
Roszczenie o naprawienie szkody w związku z udzieleniem informacji aktualizuje się również, gdy wnioskujący nie wniósł pisma wszczynającego postępowanie przeciwko naruszającemu w terminie wyznaczonym przez sąd albo zostało ono cofnięte, powództwo bądź wniosek oddalono lub postępowanie umorzono.
Na postanowienie wzywające do udzielenia informacji przysługuje również zażalenie.
Równowaga stron w postępowaniu o ochronę praw własności intelektualnej
Kolejną praktyczną przeszkodą w dochodzeniu roszczeń związanych z naruszeniami praw własności intelektualnej pozostawało określenie szkody (czy też wysokości roszczenia). Obecnie, jeżeli w sprawie o naruszenie praw autorskich sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe (w tym utrudnione lub niecelowe), może zasądzić sumę według swojej oceny.
Wszystkie nowe instytucje prawne pozostają wyważone. Pozwany lub zobowiązany ma prawo do wniesienia zażalenia. Wprowadzono wymogi dotyczące sposobu postępowania z pozyskanymi materiałami, dbałości o tajemnicę przedsiębiorstwa, terminy na wniesienie pozwów i dalszych roszczeń. Ma to przeciwdziałać wydobywaniu poufnych informacji czy nieuprawnionemu pozyskiwaniu dostępu do know-how lub innych danych wrażliwych.
Znowelizowane przepisy wyrażają nawet wprost kierunkową zasadę, zgodnie z którą sąd zobowiązany jest uwzględnić interesy stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną. Nie obciążając przy tym obowiązanego lub pozwanego ponad potrzebę.
Kompleksowa strategia działania w przypadku naruszeń praw autorskich
Jak w praktyce podejść do postępowania w sprawach dotyczących naruszeń praw autorskich? Przygotowanie wniosku (dla sprawnego wykonania postanowienia) powinno być niezwykle staranne i precyzyjne, zaś w przypadku otrzymania takiego postanowienia do realizacji, należy zadbać o zabezpieczenie sposobu przeprowadzenia postępowania – lub wnioskować o jego uchylenie.
Czy zatem first response strategy sprowadza się do
kompleksowego zaplanowania dalszych działań i kroków? W wielu przypadkach nowe usystematyzowanie
uprawnień i obowiązków stron w sporach dotyczących spraw własności
intelektualnej będzie się wiązać z koniecznością rozważenia i rozplanowana od
początku wszelkich możliwych skutków, gdyż wiele decyzji implikuje określone
dalsze konsekwencje (związanie terminem na wniesienie powództwa, możliwość
zobowiązania do wniesienia kaucji, precyzyjne określenie przedmiotu wniosku o
zabezpieczenie itp.).
[1] Zasady tej nie stosuje się w postępowaniu, w którym wartość przedmiotu sporu nie przekracza dwudziestu tysięcy złotych, co jednak w przypadku sporów sądowych dot. projektów IT może pozostawać marginalne
[2] Zbliżoną kategorią wniosku jest wniosek o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego, w szczególności dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych
[3] Sąd wyznacza wnioskującemu o udzielenie zabezpieczenia termin, w którym pozew powinien być wniesiony (pod rygorem upadku udzielonego zabezpieczenia). Nie może być on krótszy niż dwa tygodnie i dłuższy niż miesiąc, licząc od dnia uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego
Radca prawny. Specjalizuje się w doradztwie prawnym związanym z ochroną własności intelektualnej i danych osobowych w zakresie nowych technologii i branży gamedev.
