Programy motywacyjne to rodzaj wynagrodzenia – swoistego bonusu, a także sposób zmotywowania głównych menadżerów, a coraz częściej również pracowników lub współpracowników spółek, do efektywnej pracy na ich rzecz.
Wdrożenie programu motywacyjnego jest atrakcyjne dla jego uczestników, jako pełniące funkcję dodatkowego wynagrodzenia. Może być korzystne również dla samej organizującej go spółki. Z definicji programu motywacyjnego wynika bowiem, że samo uczestnictwo w nim motywuje konkretnego uczestnika do działania na rzecz spółki, co w założeniu ma przełożyć się ostatecznie na jej wyniki finansowe.
Co oferuje się uczestnikom w ramach programu motywacyjnego?
Programy motywacyjne mogą być tworzone w oparciu o różne formy rozliczeń, tj. warranty subskrypcyjne, akcje, pochodne instrumenty finansowe czy też rozliczenia gotówkowe.
Polski ustawodawca dopiero w 2018 r. wprowadził definicję legalną programu motywacyjnego, umieszczając ją w art. 24 ust. 11 b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1387; „ustawa o PIT”). Zgodnie z tą definicją za program motywacyjny uważa się:
program utworzony przez spółkę akcyjną na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy, którego uczestnikiem u powinna być osoba, otrzymująca od organizatora świadczenia z tytułu umowy o pracę lub działalności wykonywanej osobiście (np. z tytułu kontraktu menadżerskiego), a w wyniku realizacji programu nabywająca prawo do faktycznego objęcia lub nabycia akcji bezpośrednio lub w wyniku realizacji praw z pochodnych instrumentów finansowych, praw pochodnych lub innych praw majątkowych.
Czy to, że definicja programu motywacyjnego obowiązuje dopiero od 2018 r. oznacza, że od tego roku możliwe jest tworzenie tego rodzaju programów?
Oczywiście, że nie – przywołana definicja została wprowadzona na potrzeby prawa podatkowego. W jej kontekście jednak warto pamiętać, że w aktualnym stanie prawnym skuteczne i poprawne opracowanie oraz wdrożenie programu motywacyjnego wymaga dużo większej precyzyjności. Sam program zaś musi spełniać wyżej wymienione przesłanki definicyjne, aby można było skorzystać z jego preferencyjnego opodatkowania.
Co oznacza to preferencyjne opodatkowanie?
Uczestnik programu zgodnego z definicją art. 24 ust. 11b ustawy o PIT może opodatkować przychód z otrzymanych przez niego w ramach tego programu akcji dopiero na moment ich zbycia (czyli wtedy, kiedy otrzyma realną korzyść, wskutek zbycia akcji objętych lub nabytych w ramach programu motywacyjnego).
Oznacza to odroczenie momentu opodatkowania do czasu zbycia akcji, a więc preferencyjne opodatkowanie dotyczy jedynie programów opartych o tę kategorię papierów – tzw. programów opartych o akcje (i spełniających pozostałe ww. przesłanki definicyjne programu motywacyjnego z ustawy o PIT). Przychód z tytułu zbycia takich akcji zaliczany jest do źródła przychodu określanego jako „kapitały pieniężne” (przychód z kapitałów pieniężnych) i opodatkowany podatkiem ryczałtowym w wysokości 19%.
Co z programami, które nie spełniają przesłanek?
Oczywiście programy niespełniające ww. przesłanek z ustawy o PIT nadal funkcjonują i mogą funkcjonować w spółkach, niemniej nie mogą skorzystać z opisanego powyżej odroczenia opodatkowania oraz preferencyjnej stawki podatku 19%.
Dodatkowo, przy takich programach istnieje ryzyko, że do opodatkowania może dojść na kilku etapach funkcjonowania programu, np. przy objęciu warrantów / wymianie warrantów na akcje oraz przy samym zbyciu akcji.
Jakie ryzyko istnieje w spółkach gamingowych?
W tym sektorze przedsiębiorstw przeważającym modelem zatrudnienia jest umowa o współpracy w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej (zatrudnienie niepracownicze; B2B). Prowadzenie własnej działalności nie jest natomiast ujęte w definicji programu motywacyjnego w ustawie o PIT. W praktyce dany program może zatem spełniać warunki odroczenia opodatkowania wobec osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ale jednocześnie nie będzie on spełniać tych warunków wobec innych współpracowników (zatrudnionych w formule B2B).
Co wówczas zrobić?
Najlepszym rozwiązaniem jest wystąpienie z wnioskiem o interpretację, w tym przypadku bowiem istnieje ryzyko powstania przychodu po stronie uczestnika zarówno w momencie nabycia akcji, jak i ich zbycia. Niezwykle ważne jest, aby potwierdzić, kiedy po stronie uczestnika powstanie przychód oraz do jakiego źródła będzie go można zaliczyć.
