Wycena wkładów do PSA – wewnętrzna swoboda akcjonariuszy
U konstrukcyjnych podstaw PSA leży założenie, że wycena zadeklarowanych wkładów należy do stosunków wewnętrznych – stanowi ona materię autonomicznych rozstrzygnięć akcjonariuszy. Rozstrzygnięć akcjonariuszy nie ogranicza nominał akcji, gdyż akcje w tego rodzaju spółce nie posiadają wartości nominalnej. Wycena wkładów znajduje odzwierciedlenie w liczbie akcji przyznanych akcjonariuszom, akcje natomiast są obejmowane za określoną cenę emisyjną[1].
Powyższe ustalenia mogą być modyfikowane, jeżeli do emitowanych akcji zostanie przypisany przywilej. Wydaje się słuszne założenie, że liczba akcji należnych akcjonariuszowi za dany wkład jest poza sferą zainteresowań ustawodawcy. Mamy przecież do czynienia z wyceną świadczenia cywilnoprawnego spełnianego między stronami stosunku prawnego (wyjątek stanowi instytucja wyzysku z art. 388 Kodeksu cywilnego, która wyjątkowo może znaleźć tu zastosowanie).
Oczywiście w relacjach zewnętrznych nie ma pełnej swobody wyceny., W odniesieniu do wkładów kapitałowych bowiem (które stanowią podstawę kapitału akcyjnego), aktualna jest funkcja kapitału akcyjnego jako reprezentatywnej miary powagi finansowej danego podmiotu. Należy pamiętać, że wycena niepieniężnych wkładów kapitałowych na potrzeby ustalenia kapitału akcyjnego powinna opierać się na wartości godziwej[2].
Opisana wyżej autonomia akcjonariuszy w zakresie dookreślenia wartości wkładów w stosunkach wewnętrznych istnieje na potrzeby odzwierciedlenia praw członkowskich. Można odstąpić od wartości godziwej w celu określenia liczby akcji należnej akcjonariuszowi.
Wydaje się to szczególnie interesujące dla branży gier wideo, w której poprzez swobodę ustalania wyceny wkładów w sferze wewnętrznej, można zabezpieczyć założycieli spółki wnoszących wkłady niekapitałowe lub wkłady nieznacznej wartości w realnej wycenie. Dodatkowo akcje założycieli można wyposażyć w przywilej głosowy lub dywidendowy. W tym miejscu znika problem utraty realnego wpływu na spółkę na rzecz inwestorów ze znacznymi wkładami kapitałowymi. Znajdą one odzwierciedlenie w kapitale akcyjnym (sfera zewnętrzna), ale na potrzeby ustalenia wartości między akcjonariuszami można przyjąć dowolną wycenę lub cenę emisyjną – tym samym dowolną ilość akcji za obejmowane wkłady (sfera wewnętrzna). Ułatwi to nie tylko organizację wewnętrzną podmiotu, ale też otworzy go na pozyskiwanie kapitału z różnych źródeł bez obaw utraty kontroli nad spółką.
Wkład do PSA a uprawnienia członkowskie
Istotną cechą ustroju PSA jest to, że bez względu na kategorię wniesionego wkładu (kapitałowy czy nie kapitałowy), a także stopień pokrycia akcji – w modelu ustawowym na wszystkie akcje spółki przypada taka samą część uprawnień członkowskich. Uprawnienia te ustalane są proporcjonalnie do liczby posiadanych akcji – dywidenda dzieli się w stosunku do liczby akcji oraz na każdą akcję przypada jeden głos[3]. Oczywiście pozostawiona została swoboda – umowa spółki może wprowadzać odstępstwa od zasady proporcjonalności. Dopuszczalne jest różnicowanie sytuacji akcjonariuszy w zależności od rodzaju wniesionego wkładu lub stopnia jego pokrycia.
Warto wziąć pod uwagę, że opisana zasada dotyczy również sytuacji, w której akcjonariusze podejmą decyzję o przeznaczeniu na dywidendę środków zgromadzonych w kapitale akcyjnym,, zasilanym przez akcjonariuszy wnoszących wkłady kapitałowe. Widać tu oderwanie akcji PSA od kapitału akcyjnego, tzn. akcje nie stanowią ułamka kapitału akcyjnego jak w klasycznej konstrukcji spółki akcyjnej znanej dotychczas polskiemu prawu.
W branży gier wideo może być to szczególnie ceniona swoboda, ze względu na brak obaw co do powstania stanu dominacji potencjalnych inwestorów z wkładami kapitałowymi nad założycielami, którzy mogą pozostawać jedynie z akcjami opartymi na wkładach z świadczenia pracy bądź usług.
Dowolność w kształtowaniu systemu zależności między akcjonariuszami nie oznacza totalnej swobody
W PSA odstąpiono od konstruowania sztywnych ograniczeń przywilejów przypisanych do akcji, jak ma to miejsce w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością oraz uprawnień indywidualnych akcjonariuszy. Dodatkowo katalog przywilejów i uprawnień ma charakter otwarty.
Akcjonariusze nie zostają jednak bez ochrony, w fazie zawiązania spółki konieczna jest zgoda wszystkich założycieli co do przyznania przywilejów. Na późniejszym etapie zmiana umowy spółki, która ma wprowadzać przywileje bądź uprawnienia indywidualne, wymaga większości co najmniej ¾ głosów[4]. Ponadto każdy akcjonariusz dysponuje prawem zaskarżenia uchwały zmieniającej umowę spółki, która narusza zasadę jednakowego traktowania akcjonariuszy bądź prowadzi do jego pokrzywdzenia oraz jest sprzeczna z dobrymi obyczajami, a tym samym nakazem lojalności w stosunkach korporacyjnych[5]. Szczególnej ochronie podlegają prawa indywidualne akcjonariuszy, uszczuplenie tej sfery wymaga bowiem zgody całego akcjonariatu, co wydaje się szczególnie korzystne dla założycieli podmiotu, którzy chcą zabezpieczyć swoje prawa np. do powoływania członka zarządu.
Warto zaznaczyć, że na potrzeby PSA ustawodawca dopuścił postulowaną od dawna w doktrynie możliwość odstąpienia od reguły wygaśnięcia uprawnienia dodatkowego, które gaśnie wraz z utratą statusu akcjonariusza przez uprawnionego. Otwiera to drogę do przenoszenia uprawnień indywidualnych poprzez zbycie akcji lub w wyniku ich dziedziczenia. Indywidualne uprawnienia akcjonariusza będą przekładać się na ekonomiczną wartość akcji, a co za tym idzie – dodatkowe możliwości zabezpieczenia dla wkładów założycielskich[6].W ten sposób wkłady niekapitałowe mogą zyskać dodatkową wartość w obrocie.
Digitalizacja procesów a PSA
Ten punkt zdaje się wprost wpisywać w szeroki zarzut zbytniego sformalizowania działalności spółek handlowych dla branży gier wideo, odbywanie bowiem posiedzeń organów PSA i głosowanie nad uchwałami może odbywać się za pomocą środków porozumiewania się na odległość (zatem posiedzenia mogą odbywać się w trybie tele lub wideokonferencji). Również protokoły z walnych zgromadzeń PSA nie muszą mieć formy aktu notarialnego.
Warto wspomnieć, że akcje oraz rejestr akcjonariuszy PSA będą miały formę wyłącznie elektroniczną, co z pewnością zapewni przejrzystość struktury akcjonariatu. Początkowo jednak, jako że to nowy dla polskich realiów obowiązek, może przysporzyć on problemów formalnoprawnych.
Prosta spółka akcyjna – co z podatkami?
Przedstawiona analiza jest jedynie częściowa, gdyż regulacja PSA obejmuje aż 134 przepisy. Trzeba podkreślić, że atrakcyjność PSA może istotnie podnieść przede wszystkim aspekt podatkowy, czyli poziom realnych obciążeń wynikających z prowadzenia działalności w tej formie – tu trzeba poczekać na ruch ze strony ustawodawcy.
Władze optymistycznie oceniają przyrost nowej formy organizacji działalności – szacują go na około 14 tysięcy PSA rocznie[7]. Wydaje się, że branża gier wideo zyska ciekawą alternatywę dla obecnych modeli, szczególnie, że trend do upublicznienia formy działalności spółki z branży gier (w drodze debiutu na giełdzie) nie przychodzi od razu i zamknięta forma inwestycyjna może pozwolić na dobre rozpoczęcie działalności w pierwszych latach działalności.
Nie sposób też pominąć licznych głosów krytyki wobec nowej formy, które dotyczą głównie ryzyka zaburzenia spójności systemu spółek handlowych oraz potencjalnego braku zainteresowania inwestorów wobec braku granic w uprzywilejowaniu akcji emitowanych przez PSA.
Część pierwsza artykułu dostępna tutaj.
[1] Art. 3005 § 1 pkt 3, art.300104 § 1 pkt 3, art. 300115 § 1 pkt 2 KSH.
[2] Art. 30010 § 1 KSH.
[3] Art. 30015, art. 30023 KSH.
[4] Art. 30098 § 2 pkt 1 KSH.
[5] Art. 422 § 1 i art. 425 § 1 w zw. z art. 300101 KSH.
[6] Art. 30028 KSH w brzmieniu nadanym Nowelizacją KSH.
[7] Szacunki Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii, Źródło: Ocena Skutków Regulacji z dnia 15 maja 2018 r. do Projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw , s. 8 (dokument dostępny pod adresem https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12311555/katalog/12507978#12507978; dostęp 20.03.2020 r.).
